✅ తిరుపతి (తిరుమల) – శ్రీ వేంకటేశ్వర స్వామి దేవాలయం
✅ శ్రీశైలం – మల్లికార్జున స్వామి, భ్రమరాంబికా దేవి
✅ అహోబిలం – నరసింహ స్వామి క్షేత్రం (9 నరసింహ స్వామి క్షేత్రాలు)
✅ యాగంటి – శ్రీ ఉమా మహేశ్వర స్వామి
✅ ద్రాక్షారామం – భీమేశ్వర స్వామి (పంచారామ క్షేత్రం)
✅ అమరావతి – అమరేశ్వర స్వామి (పంచారామ క్షేత్రం)
✅ కాళేశ్వరం – శ్రీ కాళేశ్వర-ముక్తీశ్వర స్వామి
✅ భద్రాచలం – శ్రీరాముని పవిత్ర స్థలం
✅ వేములవాడ – రాజరాజేశ్వర స్వామి
✅ కురవపుల్లి – నిత్య రుద్రాభిషేక పుణ్యక్షేత్రం
✅ ఆనంద తీర్థం (పాపికొండలు) – గోదావరి తీరంలోని పవిత్ర స్థలం

✅ గంగా నది (హరిద్వార్, వారణాసి, అలహాబాద్)
✅ గోదావరి నది (త్రయంబకేశ్వర్, నాసిక్, బసర, రాజమండ్రి)
✅ కృష్ణా నది (విజయవాడ – కనకదుర్గ దేవస్థానం, అమరావతి)
✅ తుంగభద్ర నది (హంపి – విరూపాక్షేశ్వర స్వామి)
✅ యమునా నది (మథురా, వృందావన్)
✅ కావేరి నది (శ్రీరంగం, తలకావేరి)

🛕 12 జ్యోతిర్లింగాల ప్రత్యేకతలు

1. సోమనాథ జ్యోతిర్లింగం (Somnath – Gujarat)

👉 హిమాలయ పుత్రుడు సోముడు ఇక్కడ శివుని పూజించి శాప విముక్తుడయ్యాడు.
👉 ఇది మొగల్ దాడుల వల్ల అనేకసార్లు ధ్వంసమై తిరిగి నిర్మించబడింది.

2. శ్రీశైలం మల్లికార్జున జ్యోతిర్లింగం (Srisailam – Andhra Pradesh)

👉 శివ పార్వతులు ఇక్కడ మల్లికార్జున, భ్రమరాంబికా రూపంలో వెలిశారు.
👉 ఇది ద్వాదశ జ్యోతిర్లింగాల్లో మాత్రమే కాకుండా అష్టాదశ శక్తిపీఠాల్లో కూడా ఉంది.

3. మహాకాళేశ్వర్ జ్యోతిర్లింగం (Ujjain – Madhya Pradesh)

👉 కాలభైరవుడికి సమీపంగా ఉండే ఈ దేవాలయం కాళ భైరవ ఉపాసకులకు అత్యంత ప్రాముఖ్యత కలిగినది.
👉 ఇక్కడ శివుని లింగం భూగర్భంలో స్వయంభూ గా వెలసింది.

4. ఓంకారేశ్వర్ జ్యోతిర్లింగం (Omkareshwar – Madhya Pradesh)

👉 నర్మదా నది ఒడ్డున ఓం (ॐ) ఆకారంలో ఉన్న పవిత్ర స్థలం.
👉 ఇక్కడ పూజలు శివరాత్రి సందర్భంగా అత్యంత విశేషంగా నిర్వహిస్తారు.

5. కేదార్‌నాథ్ జ్యోతిర్లింగం (Kedarnath – Uttarakhand)

👉 హిమాలయ పర్వతాల్లో అత్యంత ఎత్తున ఉన్న శివుని ఆలయం.
👉 పాండవులు ఇక్కడ శివుని పూజించి క్షమాభిక్షలు పొందారు.

6. భీమాశంకర్ జ్యోతిర్లింగం (Bhimashankar – Maharashtra)

👉 భీమ అనే రాక్షసుడిని శివుడు నాశనం చేసిన స్థలం.
👉 ఇది సహ్యాద్రి పర్వతాల్లో నర్సింహాసనంగా ఉన్నది.

7. విశ్వేశ్వర్ జ్యోతిర్లింగం (Kashi Vishwanath – Uttar Pradesh)

👉 వారణాసిలో వెలసిన విశ్వేశ్వరుడు – భక్తులకు మోక్ష ప్రదాత.
👉 “కాశీలో మరణించిన భక్తులకు స్వయంగా శివుడు తారక మంత్రం చెప్తాడు” అని నమ్మకం.

8. త్రయంబకేశ్వర్ జ్యోతిర్లింగం (Trimbakeshwar – Maharashtra)

👉 గోదావరి నది తీరంలో వెలసిన త్రిపురాంతకేశ్వరుడు.
👉 ఇక్కడ శివ లింగం లో మూడు ముఖాలు ఉంటాయి – బ్రహ్మ, విష్ణు, మహేశ్వరులు.

9. వైద్యనాథ జ్యోతిర్లింగం (Vaidyanath – Jharkhand/Bihar)

👉 రావణుడు శివుని ఇక్కడ ఆరాధించి అటువంటి శక్తి పొందాడు.
👉 “ఇక్కడ భక్తులకు అన్ని వ్యాధుల నుండి విముక్తి లభిస్తుందని” నమ్మకం.

10. నాగేశ్వర్ జ్యోతిర్లింగం (Nageshwar – Gujarat)

👉 శివుడు ఇక్కడ నాగదేవతా స్వరూపంలో వెలిసాడు.
👉 ఇది “సర్పదోష నివారణ”కి అత్యంత ముఖ్యమైన స్థలం.

11. రమేశ్వరం జ్యోతిర్లింగం (Rameshwaram – Tamil Nadu)

👉 శ్రీరామచంద్రుడు ఇక్కడ శివుని పూజించి లంక యుద్ధానికి వెళ్లాడు.
👉 ఇక్కడ 22 తీర్థ కుండాల్లో స్నానం చేయడం మహా పవిత్రమైనది.

12. ఘృష్ణేశ్వర్ జ్యోతిర్లింగం (Grishneshwar – Maharashtra)

👉 ఇది అత్యంత చిన్నదైన జ్యోతిర్లింగం.
👉 ఇది ఏలోరా గుహల సమీపంలో ఉన్నది.

Your content goes here. Edit or remove this text inline or in the module Content settings. You can also style every aspect of this content in the module Design settings and even apply custom CSS to this text in the module Advanced settings.